ในหลายๆโรคหมอตาจะแนะนำประคบร้อน หรือประคบเย็นเพื่อช่วยในการรักษานอกจากยา กรณีไหนบ้างที่จะแนะนำให้ประคบร้อน? หรือ กรณีไหนบ้างที่จะแนะนำให้ประคบเย็น? และทำอย่างไรดี? ไขข้องข้องใจได้จากบทความนี้ครับ

การประคบร้อน / เย็นบริเวณตา โดย นพ.คณินท์ เหลืองสว่าง ภาควิชาจักษุวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร

การรักษาพยาบาล โรคทางตา นอกจากการใช้ยาหยอดและยากินแล้ว การใช้ความร้อน/ความเย็นประคบ เป็นอีกทางหนึ่งที่ช่วยบรรเทาอาการและรักษาโรคทางตา โดยการประคบบริเวณดวงตาด้วยความร้อนช่วยทำให้โลหิตไหลเวียนดีขึ้น บรรเทาอาการปวด ผ่อนคลายกล้ามเนื้อรอบดวงตา ทำให้ไขมันที่อุดตันต่อมไขมันที่เปลือกตาละลาย การประคบเย็นบริเวณดวงตาช่วยบรรเทาอาการคันที่เกิดจากภูมิแพ้ที่ดวงตา ทำให้หลอดเลือดหดตัวลดอาการบวมและเลือดออกจากการผ่าตัดที่เปลือกตาหรืออุบัติเหตุกระแทกบริเวณเบ้าตา

ข้อบ่งชี้การใช้ “ความร้อน” ประคบตา

– ตากุ้งยิง (Hordeolum) และ เปลือกตาอักเสบ (blepharitis) : เกิดจากการติดเชื้อบริเวณต่อมที่เปลือกตา ทำให้เปลือกตาบวมแดง มีหนองได้ และการอักเสบอาจลามมาที่เนื้อเยื่อข้างเคียงทำให้เปลือกตาอักเสบ (blepharitis) การประคบร้อนร่วมกับการนวดเบาๆ ช่วยบรรเทาอาการปวด และทำให้การไหลเวียนของเลือดดีขึ้น ตากุ้งยิงและเปลือกตาอักเสบหายเร็วขึ้น

– ต่อมไขมันที่เปลือกตาอุดตัน (MGD) : เกิดจากการที่ไขมันที่ต่อมไขมันที่เปลือกตาเกิดการแข็งตัว อุดตันทางออกของน้ำตาชั้นไขมัน ทำให้ตาแห้ง แสบตา เคืองตา การประคบร้อนช่วยให้ไขมันที่อุดตันละลายออก น้ำตาชั้นไขมันออกมาเคลือบกระจกตาได้ดีขึ้น ลดอาการตาแห้ง แสบเคืองตา

– ตาล้าจากการใช้คอมพิวเตอร์ (computer vision syndrome) : เกิดจากการใช้สายตาเพ่งมองคอมพิวเตอร์ มือถือ หรือแท็บเล็ต เป็นเวลานานๆโดยไม่พักสายตา ทำให้เกิดอาการปวดตา เคืองตา แสบตา การประคบร้อนช่วยผ่อนคลายกล้ามเนื้อรอบดวงตา บรรเทาอาการปวดตา ลดอาการแสบเคืองตา

วิธีทำที่ประคบร้อนตา

วิธีที่1
– เตรียมผ้า หรือถุงผ้าสะอาด (อาจตัดเย็บเป็นรูปเข้ากับดวงตา)
– ใส่ข้าวสารในถุงที่เตรียม มัดปากถุงหรือปิดปากถุงให้เรียบร้อย
– นำเข้าMicowave. อุ่นให้พอร้อน 10-15 วินาที
– ตรวจความร้อนว่าร้อนเกินไปหรือไม่ โดยเอามาอิงที่หลังมือ
– วางประคบบนตาครั้งละ 5-10 นาที วันละ 2 ครั้งเช้า-เย็น หรือตามต้องการ

วิธีที่ 2 
– นำผ้าขนหนูผืนเล็กชุบน้ำหมาดๆ อุ่นใน Microwave 10-15 วินาที
– นำออกมาแตะหลังมือตรวจความร้อนให้พอเหมาะ
– นำผ้าแห้งหรือถุงซิปล็อคมาห่อผ้าขนหนูที่ร้อนอีกที
– วางประคบบนตา 5-10 นาที วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น หรือตามต้องการ
ข้อควรระวัง: ความร้อนที่มากเกินไปอาจทำให้มีแผลพุพองได้

ข้อบ่งชี้การใช้ “ความเย็น” ประคบตา

– ภูมิแพ้เยื่อบุตา (allergic conjunctivitis) : เกิดจากการสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ มีการหลั่งสารฮิสตามีนและมีสารน้ำรั่วจากหลอดเลือด ทำให้เกิดอาการคันตาและอาการตาบวม การประคบเย็นทำให้หลอดเลือดหดตัว ลดการหลั่งสารฮิสตามีนและลดการรั่วของสารน้ำ ลดอาการคันบริเวณดวงตาและลดอาการบวมจากภูมิแพ้เยื่อบุตา

– หลังผ่าตัดเปลือกตา : หลังการผ่าตัดเปลือกตา อาจมีเลือดออกบริเวณที่ผ่าตัดและเนื้อเยื่อรอบๆบวมช้ำ การประคบเย็นช่วยให้หลอดเลือดหดตัว เลือดแข็งตัว ลดอาการบวมช้ำและช่วยห้ามเลือด

– บวมช้ำรอบดวงตาจากอุบัติเหตุ : หากเกิดอุบัติเหตุกระทบกระแทกบริเวณรอบดวงตา ทำให้เนื้อเยื่อบริเวณรอบดวงตาบวมช้ำ อักเสบได้ การประคบเย็นช่วยลดการอักเสบจากอุบัติเหตุ และช่วยให้หลอดเลือดหดตัว ลดอาการบวมช้ำได้

วิธีทำที่ประคบเย็นตา

วิธีที่ 1
– นำน้ำแข็งและน้ำใส่ในชามหรือกะลังใบเล็ก
– นำผ้าขนหนูผืนเล็กมาชุบน้ำเย็นในชาม บิดให้หมาดๆ
– นำผ้าขนหนูมาวางประคบบริเวณดวงตา ครั้งละ 15-20 นาที วันละ 3-4 ครั้ง หรือตามต้องการ

วิธีที่ 2
– นำน้ำสะอาดใส่ถุงซิปล็อคแล้วนำไปแช่ตู้เย็นช่องแช่แข็ง หรือนำน้ำแข็งใส่ถุงซิปล็อค
– นำถุงซิปล็อคที่มีน้ำแข็งภายในมาห่อด้วยผ้าขนหนูเปียกหมาดๆ
– นำมาประคบบริเวณดวงตา ครั้งละ 15-20 นาที วันละ 3-4 ครั้ง หรือตามต้องการ
ข้อควรระวัง: ระวังไม่ให้ถุงน้ำแข็งสัมผัสกับผิวหนังโดยตรง อาจทำให้เกิดแผลจากน้ำแข็งกัดได้ (frostbite)

ที่มาจาก สุขภาพตา โดย ราชวิทยาลัยจักษุแพทย์แห่งประเทศไทย All About Eye by RCOPT